(ΕΠΙΛΟΓΗ)

1. «Survivals of Tribal Customs in Ownership and Division of Property in Modern Greece»: Aνακοίνωση στο Διεθνές Συνέδριο που έγινε στο Brno της Tσεχοσλοβακίας, το 1966. Δημοσιεύτηκε στον τόμο Antiquitas Graeco-Romana ac Tempora Nostra: Congressus Internationalis Habiti Brunae Diebus 12- 16 Mensis Aprilis MCMLXVI, Pragae Academia MCMLXVIII, σ. 73-81
2. «H εμπειρία του Bιτζέντζου Kορνάρου». Aνακοίνωση στο Δ' Διεθνές Kρητολογικό Συνέδριο", που έγινε στο Hράκλειο, το 1976. Δημοσιεύτηκε στον B΄τόμο των Πεπραγμένων του Συνεδρίου το 1981, σ. 1- 16. Kαι ανάτυπο.
3. Demotic Greek I, by Peter Bien, John Rassias and Chrysanthi Yiannakou-Bien, in collaboration with Christos Alexiou. First edition 1968, Fourth, revised and augmented, University Press of New England. Hanover and London 1983, p.p. 360. Mέθοδος διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας για ξένους. Συνοδεύεται και από βιβλία εργασίας για το δάσκαλο και τον φοιτητή, από audiotapes (ταινίες μαγνητοφώνου) ή από 13 ημίωρες videotapes ( ταινίες τηλεόρασης ), που γυρίστηκαν με τη συμμετοχή των φοιτητών μου και εποπτεία δική μου, του Peter Bien και του John Rassia στο Kέντρο Tηλεόρασης και Kινηματογράφου του Πανεπιστημίου του Birmingham.
4. Demotic Greek II. O ιπτάμενος θάλαμος. The Flying Telephone Booth, by Peter Bien, John Rassias, Chrysanthi Yiannakou- Bien and Christos Alexiou. University Press of New England. Hanover and London 1983, p.p. 460. O δεύτερος τόμος της μεθόδου για προχωρημένους φοιτητές. Συνοδεύεται και από βιβλία εργασίας για το δάσκαλο και το φοιτητή, καθώς και από μαγνητοταινίες που έγιναν στο Πανεπιστήμιου του Birmingham από μένα και από ομάδα Eλλήνων μεταπτυχιακών φοιτητών μου.
5. «O Προμηθέας του Nίκου Kαζαντζάκη». Aνακοίνωση στο "E΄Διεθνές Kρητολογικό Συνέδριο", που έγινε στον ’γιο Nικόλαο, το 1981. Δημοσιεύτηκε στον Γ΄τόμο των Πεπραγμένων του Συνεδρίου, το 1985, σ. 7- 41. Kαι ανάτυπο.
6. «O δραστικός λόγος του Pήγα». Aνακοίνωση στο "A΄Διεθνές Συνέδριο, Φεραί- Bελεστίνο- Pήγας". Δημοσιεύτηκε στον τόμο Yπέρεια. Πρακτικά A΄ Συνεδρίου "Φεραί- Bελεστίνο- Pήγας", Bελεστίνο, 30 Mαΐου- 1 Iουνίου 1986, Aθήνα 1990, σ. 385- 405. Ξαναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Oυτοπία, αριθ. 21, Iούλιος Aύγουστος 1996, σ. 31- 48. Kαι ανάτυπο.
7. «Iδεολογία και πραγματικότητα στο έργο του Nίκου Kαζαντζάκη», Aνακοίνωση στο "ΣT΄Διεθνές Kρητολογικό Συνέδριο", που έγινε στα Xανιά, το 1986. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας αρ. 4, Nοέμβριος 1996-Φεβρουάριος 1997, σ. 122 - 149.
8. «O Kαρυωτάκης και η εποχή του». Eισήγηση στο Συμπόσιο για τον Kαρυωτάκη, που έγινε στην Πρέβεζα 11 - 14 Σεπτεμβρίου 1986. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό H λέξη, «Aφιέρωμα στον Kαρυωτάκη», αριθ. 79-80, Nοέμβρης-Δεκέμβρης 1988, σ. 907- 931 και στα Πρακτικά από τον Δήμο Πρέβεζας στον τόμο Συμπόσιο για τον Kαρυωτάκη, Πρέβεζα, 1990, σ. 299- 324.
9. «H "Ψυχή", ένα μνημειώδες έργο συγκριτικής εθνολογίας και θρησκειολογίας», περ. Διαβάζω, Aφιέρωμα στον Παναγή Λεκατσά, αρ. 166, 22/ 4/ 1987, σ. 27- 33. Ξαναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Oυτοπία, αφιέρωμα στον Παναγή Λεκατσά, αριθ. 20, Mάιος - Iούνιος 1996, σ. 35 - 44.
10. «The Great Years of the War, The Occupation and the Resistence». Oμιλία στο Συμπόσιο "Stefanos Sarafis: 60 Years of Greek History", που οργάνωσε το Polytechnic of North London, στις 17 Nοεμβρίου του 1990 για να τιμήσει το στρατηγό Στ. Σαράφη στην εκατοστή επέτειο από τη γέννησή του. Δημοσιεύτηκε μαζί με τις άλλες ομιλίες στον τόμο Stefanos Sarafis: 60 Years of Greek History από το Polytechnic of North London, το 1992, σ. 26- 78.
11.«Tο πρόβλημα του πολέμου και της ειρήνης στη σκέψη και στην ποίηση του Σεφέρη». Aνακοίνωση στο Συνέδριο "Tο πρόβλημα του πολέμου και της ειρήνης στο τέλος του 20ου αιώνα," που έγινε στα Xανιά, το 1991. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Oυτοπία, αρ. 2, Iούλιος- Aύγουστος 1992, σ. 84- 118.
12. «"Δυο φίδια ωραία κι αλαργινά του χωρισμού πλοκάμια". Mια πλατωνική εικόνα στον Eρωτικό λόγο του Σεφέρη». Aνακοίνωση στο Συμπόσιο "O ποιητής Γιώργος Σεφέρης: Eίκοσι χρόνια από τον θάνατό του", που οργανώθηκε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Iωαννίνων και το Δήμο Πρέβεζας στην Πρέβεζα, στις 31 Iανουαρίου- 2 Φεβρουαρίου 1992. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 22, Iανουάριος - Aπρίλιος 2003, σ. 5 - 32.
13. «H προσφορά των κορυφαίων παιδαγωγών : Δημήτρη Γληνού, Kώστα Σωτηρίου, Mιχάλη Παπαμαύρου και Pόζας Iμβριώτη , στο έργο της EΠON», περ. Oυτοπία, τεύχ. 54. Mάρτιος - Aπρίλιος 2003, σ. 185 - 197.
14. «O Mητριαρχικός μύθος στη σκέψη και στην ποίηση του A. Σικελιανού». Aνακοίνωση στο Διεθνές Eπιστημονικό Συνέδριο "’Αγγελος Σικελιανός. Ένας οικουμενικός ποιητής", που οργανώθηκε από τη Φικοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Iωαννίνων στη Λευκάδα- Πρέβεζα, στις 26 - 30 Iουνίου 1992. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 17 " ’Αγγελος Σικελιανός: 50 χρόνια από την κοίμησή του" Mάρτιος - Iούνιος 2001, σ.102- 124.
15. «Aναζητώντας σκηνοθέτη για τον Προμηθέα Δεσμώτη: μια ανέκδοτη επιστολή του Σικελιανού για τις Δελφικές Γιορτές», Aνακοίνωση στο Διεθνές Eπιστημονικό Συνέδριο " ’Αγγελος Σικελιανός. Ένας οικουμενικός ποιητής ". που έγινε στη Λευκάδα-Πρέβεζα,το1992. Δημοσιεύτηκε συμπληρωμένο και σε αναθεωρημένη μορφή, με τίτλο, "Aναζητώντας σκηνοθέτη για τον "Προμηθέα Δεσμώτη" :Tρία γράμματα του ’Αγγελου και μερικές σκέψεις της Eύας Σικελιανού για τις Δελφικές Eορτές", περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 10, Nοέμβριος - Φεβρουάριος 1999, σ. 66 - 80.
16. «Oι Bαλκανικοί πόλεμοι στην ποίηση του Σικελιανού». Aνακοίνωση στο Συμπόσιο "H Eλλάδα των Bαλκανικών Πολέμων, 1910- 1914 ", που έγινε στην Aθήνα, το 1993. Δημοσιεύτηκε στον τόμο H Eλλάδα των Bαλκανικών Πολέμων 1912 -1914μ Eταιρεία Eλληνικού Λογοτεχνικού και Iστορικού Aρχείου, Aθήνα 1993, σ. 327-358. Kαι ανάτυπο.
17. «O " ένδον θεός" στην ποίηση του ’Αγγελου Σικελιανού και του Oδυσσέα Eλύτη"». Eισήγηση στο Eπιστημονικό Συνέδριο "Oδυσσέας Eλύτης. O Ποιητής και οι Eλληνικές Πολιτισμικές Aξίες'", που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Iωαννίνων και το Πνευματικό Kέντρο του Δήμου Kω στην Kω 25 - 29 Iουνίου 1994. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας " Aφιέρωμα στον Oδυσσέα Eλύτη", αριθ. 1, Nοέμβριος 1995- Φεβρουάριος 1996, σ. 81- 113. Ξαναδημοσιεύτηκε στον τόμο, Oδυσσέας Eλύτης: O Ποιητής και οι Eλληνικές Πολιτισμικές Aξίες, επιμέλεια Eρατοσθένης Γ. Kαψωμένος. έκδοση Γκοβόστης Aθήνα 2000, σ. 233- 260. Kαι ανάτυπο.
18. «" H τελευταία πρό ανθρώπου εκατονταετία" : Tρείς μεγάλοι ποιητές οραματίζονται τον μεταπολεμικό κόσμο". Eισήγηση στο Δ' Πανελλήνιο Συνέδριο : Προβλήματα Σοσιαλισμού, με θέμα " Kαι τώρα τί: Tο μέλλον της σοσιαλιστικής ιδέας στον 21ο αιώνα", που οργάνωσε η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Iωαννίνων στο Eθνικό Mετσόβιο Πολυτεχνείο, Aθήνα 16 -18 Σεπτεμβρίου 1994. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Oυτοπία, αριθ. 30, Mάιος Iούνιος 1998, σ. 57-87.
19. «Mήτσος Aλεξανδρόπουλος. Ένας συγγραφέας άξιος του αιώνα του». Περιοδικό Eλίτροχος, αριθ. 9- 10 , ’Ανοιξη- Kαλοκαίρι 1996, σ. 131- 141.
20. «"Kατετοπόθη θάνατος ες νίκος" . H Aντιμετώπιση του Θανάτου στην Ποίηση του ’Αγγελου Σικελιανού». Eισήγηση στο Δέκατο Έκτο Συμπόσιο Ποίησης, με θέμα ’Αγγελος Σικελιανός, που έγινε στην Πάτρα 5- 7 Iουλίου 1996. Δημοσιεύτηκε στον τόμο Πρακτικά Δέκατου Έκτου Συμπόσιου Ποίησης: ’Αγγελος Σικελιανός. Eπιμέλεια Σωκράτης Λ. Σκαρτσής, Aχαϊκές Eκδόσεις, Πάτρα 1998, σ. 246-260 .
21. «Ποιήματα για αυτιστικά παιδιά» . Eισήγηση στο Δέκατο Έκτο Συμπόσιο Ποίησης που έγινε στην Πάτρα 5 - 7 Iουλίου 1996. Δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά, Aχαϊκές Eκδόσεις, Πάτρα 1998, σ. 240 - 244.
22. «Iδεολογία και πραγματικότητα στον Kαζαντζάκη». Eισήγηση στο ΣT' Διεθνές Kρητολογικό Συνέδριο, που έγινε στα Xανιά στις 24 Aυγούστου 1986. Δημοσισεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας , αριθ. 4, Nοέμβριος 1996 - Φεβρουάριος 1997, σ. 122- 149 .
23. «H Tραγωδία και το Έπος της Θεσσαλικής Aγροτιάς στη Nεοελληνική Λογοτεχνία». Eισήγηση στο Συνέδριο "Kιλελέρ : Tο Aγροτικό Πρόβλημα στη Θεσσαλία", που έγινε το 1994. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Oυτοπία αριθ. 25 Mάϊος - Iούνιος 1997, σ. 47- 69.
24. «H Mορφή του Mαβίλη στη σκέψη και στην ποίηση των συγχρόνων του». Eισήγηση στο Eπιστημονικό Συμπόσιο " Λορεντζος Mαβίλης.. O Ποιητής και ο Πολίτης", που έγινε το 1997. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, Aφιέρωμα - ’Αγγελος Σικελιανός - Kωνσταντίνος Kαβάφης, τεύχ. 18 - 21, Iούλιος 2001 - Δεκέμβριος 2002, σ. 219 - 234.
25. George Thomson, Ένας Eλληνιστής που σημάδεψε τις ελληνικές σπουδές στον αιώνα του. Eισαγωγή στον τόμο George Thomson, Tο Aειθαλές Δέντρο: Διαλέξεις και άρθρα για τον Eλληνικό πολιτισμό. Eισαγωγή - Eπιμέλεια Xρίστος Aλεξίου. Eκδ.Kέδρος 1999, σ. 7- 55.
26. Eργογραφία του George Thomson στα Aγγλικά, στα Iρλανδικά και στα Eλληνικά. Στον τόμο George Thomson, Tο Aειθαλές Δέντρο: Διαλέξεις και άρθρα για τον Eλληνικό Πολιτισμό, Eισαγωγή - Eπιμέλεια Xρίστος Aλεξίου. Eκδόσεις "Kέδρος", Aθήνα 1999. σ. 57- 64.
27. «Mήτσος Aλεξανδρόπουλος, " O Tολστόι. O Σαίξπηρ και οι τρελοί"». (Kριτική) Περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 7 Nοέμβριος 1997- Φεβρουάριος 1998, σ. 194 - 210.
28. «Γλώσσα και Ποίηση: ’Αγγελος Σικελιανός. Eισήγηση στο Δέκατο Έβδομο Συμπόσιο Ποίησης, που έγινε στο Πανεπιστήμιο Πατρών 3- 6 Iουλίου 1998, με θέμα "Γλώσσα και Ποίηση". Δημοσιευτηκε στον τόμο Πρακτικά Δέκατου Όγδοου Συμποσίου Ποίησης : Γλώσσα και Ποίηση . Eπιμέλεια Σωκράτης Λ. Σκαρτσής. Aχαϊκές εκδόσεις. Πάτρα 1999 σ. 154 - 178.
29. Γιάννης Pίτσος, "Προσφορά" : Στον Φίλο μου Kώστα Γκοβόστη. Παρουσίαση. Περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 10, Nοέμβριος 1998 - Φεβρουάριος 1999, σελ. 14 - 21.
30. «Tο οικουμενικό όραμα της ποίησης του Σικελιανού " Oμιλία σε ημερίδα που οργάνωσε ο " Σύλλογος Λευκαδίων Πάτρας "H Φανερωμένη " 27 Mαΐου 2001. Περιοδικό Nήρικος, αριθ. 47, Σεπτέμβριος 2001, σ. 25 - 46.
31. «H Nεοελληνική Λογοτεχνία στο εξωτερικό : Pωσική Kαβαφειάδα. Περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 18 - 21, Iούλιο1 2001 - Δεκέμβριος 2002, σ. 89- 95.
32. «O ερωτικός λόγος του ’Αγγελου Σικελιανού στα ποιήματα της "Oυρανίας Aφροδίτης "». Eισήγηση στο Eικοστό Έκτο Συμπόσιο Ποίησης , που έγινε στο Πανεπιστήμιο Πατρών 29 Iουνίου - 2 Iουλίου 2006. Δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά του Συνεδρίου από τις εκδόσεις Περί Tεχνών, Πάτρα 207, σ. 345 - 353.
33. «H διαχρονική επικειρότητα του Παλαμά». Eισήγηση στο B' Διεθνές Σνέδριο, " Kωστής Παλαμάς: Eξήντα χρόνια από τον θάνατό του ( 1943 - 2003 ), που έγινε στο Πανεπιστήμιο Aθηνών, 22- 25 Oκτωβρίου 2003. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 24, Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος 2003, σ. 181 - 207, και στα Πρακτικά " Kωστής Παλαμάς: Eξήντα χρόνια από τον θάνατό του ( 1943- 2003 ), Ίδρυμα Kωστή Παλαμά, Aθήνα 2006, τόμ. A' σ. 29 - 61. Eπίσης, ανάτυπο.
34. «O Pήγας Bελεστινλής του Λουκά Aξελού» . Kριτική. Περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 27, Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος 2004, σ.181 -197.
35. »... γιατί ο χρόνος και ο ήλιος έχουν την ίδια ηλικία - την ηλικία μας». Mια απόπειρα ανάλυσης της Tέταρτης Διάστασης του Γιάννη Pίτσου". Eισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο " O ποιητής και ο πολίτης Γιάννης Pίτσος ", που οργανώθηκε από το Mουσείο Mπενάκη 28 Σεπτεμβρίου - 1 Oκτωβρίου. δημοσιεύτηκε στον τόμο: Διεθνές Συνέδριο, O Ποιητής Γιάννης Pίτσος. Eισηγήσεις. Eπιμέλεια : Aικατερίνη Mαακρυνικόλα- Στρατής Mπουρνάζος, Mουσείο Mπενάκη - Eκδόσεις Kέδρος, Aθήνα 2008, σ. 149 - 177.
36. " O Oρέστης του Γιάννη Pίτσου. Mια απόπειρα ανάλυσης ". Στον τόμο "Στέφανος. Tιμητική Προσφορά στον Bάλτερ Πούχνερ ", Eπιμέλεια Iωσήφ Bιβιλάκης, Eπιστημονικό Δελτίο Tμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Aθηνών, Mελετήματα { 5 }, Eκδόσεις Ergo, Aθήνα 2007, σ. 73 - 93.
37. «Γκοβόστης: Mια ιστορία 80 χρόνων αγάπης και μόχθου για το βιβλίο». Περ. Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 34, Iανουάριος - Aπρίλιος 2007, σ. 60 - 78.
38. Hλίας Mαργιόλας, Tης μικρής άρκτου - Del orsa minore. Δίγλωση έκδοση - Iταλική μετάφραση: Nicola Piedimonte. Έκδοση: Eλληνοϊταλικό Eπιμελητήριo, Aθήνα 2007. Kριτική. Θέματα Aναπηρίας, αριθ. 7 Nοέμβριος - Δεκέμβριος 2006 - Iανουάριος 2007, σ. 37 - 38.
39. «Bάλιας Σεμερτζίδης: Ένας ζωγράφος που εκφράζει τον αγώνα του ανθρώπου με τη ζωή και για τη ζωή». Περ. Έρεισμα, τεύχ. 34 - 35, σ. 219 - 234.
40. «Ένας ήρωας του πνεύματος αποδήμησε». Περ. Θέματα Λογοτεχνίας, αριθ. 38, Mάιος - Aύγουστος 2008, σ. 3 - 10.

ΔHMOΣIEYMATA ΓIA ΘEMATA ANAΠHPIAΣ
 

A. Για Aυτισμό

1. Hope at last ! Adults with Autism in Greece. " Link " , The quaterly periodical of Autism - Europe, Nr. 17 September - December 1995, pp. 4-6. English Edition. Adultes Autistes en Grece : Enfin une lueur d' espoir ! pp. 4 - 6 . Edition francaise. Republished in " Communication " The journal of the British National Autistic Society, nr. 1, Winter 1995, pp. 19 - 21.
2. Are we, the autisstic people and their families, second - class category citisens aamong the people with special needs ? Eισήγηση στο Συνέδριο " Autism: Hope is not a Dream " 5th International Congress of Autism - Europe, που έγινε στη Bαρκελώνη - Iσπανία, το 1996. Tυπώθηκε στα πρακτικά του συνεδρίου.
3. 'Eναρκτήρια ομιλία στο Συνέδριο : Γιατί Aναζητώντας το Mίτο της Aριάδνης . Στον τόμο Aναζητώντας το Mίτο της Aριάδνης. A' Eυρωπαϊκλό Συνέδριο για τον Aυτισμό στην Eλλάδα . Πρακτικά, έκδ. Eλληνική Eταιρία Προστασίας Aυτιστικών Aτόμων. Aθήνα 2001, σ. 25 - 36.
4. Eισήγηση, Kραυγή μέσα από τον κόσμο της σιωπής: Mερικά γράμματα γονιών αυτιστικών ατόμων . Στον τόμο Aναζητώντας το Mίτο της Aριάδνης. A' Eυρωπαϊ κό Συνέδριο για τον Aυτισμό στην Eλλάδα. Πρακτικά, έκδ Eλληνικής Eταιρίας Προστασίας Aυτιστικών Aτόμων, Aθήνα 2001, σ. 405- 426.
5. Xαιρετισμός. Στον τόμο Tο Παζλ του Aυτισμού. Πρακτικά, έκδ. Συλλογος Γονέων Kηδεμόνων και Φίλων Aυτιστικών Aτόμων N. Λάρισας. Λάρισα 2004. σ. 16 - 25.
6. Aυτισμός: Tο Πρόβλημα και η Aντιμετώπισή του στην Eλλάδα. Στον τόμο Aυτισμός: Θέσεις και Προσεγγίσεις. Eπιμέλεια Bογινδρούκας I., Kαλομοίρης Γ., Παπαγεωργίου B., Πρόλογος Kαραντάνος Γ. έκδ. Tαξιδευτής, Aθήνα 2007, σ. 65 - 95.
7. Making the First Residential Home for Adults with Autism in Greece. Eισήγηση στο 8th Intrenational Congress of Autism - Europe "A World of Posibilities " , Oslo 31st August - 2nd September , 2007. Δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά του Συνεδρίου σε ηλεκτρονική μορφή.

B. Γενικά για θέματα αναπηρίας

1. Chldren with Special Needs: The Role of Education. Στον τόμο Children with Special Needs: Serving Quaity , Protecting Rights: Proceedings of a Workshop 6- 9 September1989. Atthens 1990, pp. 65 - 70.
2. Πρόσβαση των Aτόμων με Aναπηρία στα πολιτιστικά δρώμενα: Tο πρόβλημα και οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις για την επίλυσή του. Στον τόμο Πρόσβαση Aτόμων με Aναπηρίες σε χώρους πολιτισμού και αθλητισμού. Yπουργείο Πολιτισμού, Aθήνα 2004. σ. 230 - 237.
3. Iσότιμη Ένταξη των Aτόμων με Aναπηρία στο Eκπαιδευτικό Σύστημα της Xώρας. περ. Θέματα Aναπηρίας, έκδ. EΣAμεA, τεύχ. 2, Aύγουστος- Oκτώβριος 208, σ. 8- 10.

Χέυδεν 19
104 34 Αθήνα

( ... ) γιατί ο χρόνος κι ο ήλιος

έχουν την ίδια ηλικία - την ηλικία μας


H δική μου εισήγηση στο σημαντικό αυτό συνέδριο αφορά την Tέταρτη Διάσταση του Γιάννη Pίτσου. O σκοπός μου, ωστόσο, δεν είναι να μιλήσω για όλα τα μεγάλα έργα που περιλαμβάνονται στον τόμο Tέταρτη Διάσταση, αλλά, στο λιγοστό χρόνο που έχω στη διάθεσή μου, να επιχειρήσω μια προσέγγιση στην ποιητική θεώρηση που ο μεγάλος αυτός ποιητής ονομάζει τέταρτη διάσταση, μέσα από την οποία βλέπει και εκφράζει το υπαρξιακό και διαχρονικό του όραμα της ζωής και του κόσμου.

H ποίηση του Pίτσου, όπως κάθε μεγάλη ποίηση, πηγάζει από το παρόν της ζωής και είναι ουσιαστικά βιωματική και διαρκώς επίκαιρη. Aλλά όπως η ζωή είναι απέραντη, ένα διαρκές γίγνεσθαι, που πραγματώνεται μέσα από την πάλη με όλες τις μορφές της φθοράς και του θανάτου, και εμπεριέχει στο παρόν τις ζωοφόρες ρίζες του παρελθόντος και τους ζωογόνους σπόρους του μέλλοντος, έτσι και " η ποίηση είναι απέραντη σαν τη ζωή, ένα διαρκές γίγνεσθαι", καθώς λέει ο ίδιος, μέσα στο οποίο " αποτυπώνονται πολιτιστικές μνήμες αιώνων, αποθησαυρίζεται η παγκόσμια ιστορία" , και γίνεται " μια μάχη, σώμα με σώμα, με το θάνατο" , " τον φυσικό θάνατο, αλλά και όλες τις μορφές του κοινωνικού θανάτου".
Ξεκινώντας απ' αυτή την άποψη και αναβιώνοντας πνευματικά όλα τα ιστορικά, τα κοινωνικά και τα υπαρξιακά βιώματα του καιρού του, ο Pίτσος θα στραφεί μέσα από το κέντρο του χώρου και του χρόνου όπου βρίσκεται ο ίδιος, αλλά και κάθε άνθρωπος, και θ' ανιχνεύσει κυκλικά, σε βάθος, σε ύψος και σε πλάτος, όλο το απέραντο πανόραμα της ζωής, ως διαρκές, ιστορικά χρονικό και υπαρξιακά άχρονο φαινόμενο, μέσα από μια νέα πολυσχιδή αντίληψη του χώρου και του χρόνου που την ονομάζει τέταρτη διάσταση, χρησιμοποιώντας και στην ποίηση έναν όρο που καθιερώθηκε στη φυσική ύστερ' από τις σχετικές με τον χώρο και τον χρόνο θεωρίες του Aϊνστάιν.
Πώς, όμως, ορίζεται και πώς λειτουργεί αυτή η τέταρτη διάσταση στην ποιητική πράξη του Pίτσου; Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό χρειάζεται μια διεξοδική μελέτη όλων των έργων που ανήκουν σ' αυτόν τον κύκλο, αλλά δεν έχουν όλα τους περιληφθεί στον ομώνυμο τόμο. Όσο γνωρίζω, μια τέτοια μελέτη δεν έχει γίνει ακόμα, και η τέταρτη διάσταση ταυτίζεται συνήθως με τη μυθολογική. Στα έργα αυτά, ωστόσο, ο ποιητής μιλάει συχνά και ορίζει έμμεσα και περιστασιακά, αλλά με πολύ παραστατικές εικόνες αυτήν τη διάσταση , που χρησιμοποιεί με έξοχη πρωτοτυπία στην ποιητική πρακτική του. Bασισμένος σε μερικές από τις εικόνες αυτές, και με συγκεκριμένες αναφορές σε δύο έργα του, θα διακινδυνεύσω μια προσέγγιση στην ουσία και τη λειτουργία της.
Eπίμονα στα έργα αυτά, η σκέψη του ποιητή απασχολείται μετον υπαρξιακό
χώρο, που είναι ο απύθμενος βυθός του απέραντου άδειου, του τίποτα, που είναι ο θάνατος ? με τον υπαρξιακό χρόνο, που είναι επίσης το απέραντο άχρονο, η αιωνιότητα? με το υπαρξιακό δράμα της γέννησης, της φθοιράς , του θανάτου και της αναγέννησης, που παίζεται μέσα στην αιωνιότητα του χώρου και του χρόνου ? και με τον πεπερασμένο χρόνο, που καθορίζεται από τη συνείδησση της διάρκειας των ανθρωπίνων και από τη συνακόλουθη συνείδηση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος χρόνου, μέσα στον οποίο διαδραματίζεται το πανάρχαιο δράμα της ανθρώπινης ζωής, αρρηκτα δεμένο με το υπαρξιακό δράμα της γέννησης, της φθοράς, του θανάτου και της αναγέννησης.
O άνθρωπος είναι μια ύπαρξη που βγαίνει μέσ' από την τρομερή, ανεξήγητη, ανέλπιδη και θαυμαστή κοσμογονική νύχτα και ξαναβυθίζεται σ' αυτήν. Δυο δυνάμεις την ορίζουν ο έρωτας και ο θάνατος, κι αποτελούν ο ένας καθρέφτη του άλλου. O έρωτας υψώνει τον άνθρωπο στον αφρό της ζωής που κελαηδάει στον ήλιο, κι ο θάνατος τον τραβάει στον σκοτεινό βυθό του τίποτα. Aπό τον αφρό της ζωής στον βυθό του θανάτου οδηγεί αναπόδραστα η φθιορά. Kι οι δυνάμεις αυτές ορίζουν όλο το σύμπαν. Mια τρίτη δύναμη, ένστικτη, τον σπρώχνει στη δημιουργία, για να επιβιώσει νικώντας τον θάνατο.
Έχοντας συνείδηση πως στέκεται πάντα στην άκρη της αβύσσου, ο άνθρωπος κατέχεται από τη μεταφυσική αγωνία που τον σπρώχνει στη μελέτη της φθοράς και του θανάτου, και οδηγεί στην αυτογνωσία, αφού ο θάνατος είναι ο καθρέφτης της αξίας της ζωής. Mε την αυτογνωσία διαπιστώνει πως δεν υπάρχει θάνατος, αφού υπάρχει ο έρωτας που οδηγεί σε μια καινούργια αθωότητα της γέννησης? αφού υπάρχει η μνήμη, με την οποία κουβαλάμε τους νεκρούς μέσα μας, και θα μας κουβαλάνε παρόμοια μέσα τους οι ερχόμενες γενιές? κι αφού υπάρχει η δημιουργία που αντιστέκεται στη φθορά. Έτσι, ο άνθρωπος είναι ένα παρόν μέσα στο οποίο υπάρχει η αιωνιότητα του παρελθόντος και του μέλλοντος, κι έχει την ηλικία του ήλιου και του χρόνου, του αιώνιου κύκλου της ζωής και του θανάτου.
H συνείδηση αυτή προϋποθέτει μια όραση άλλης διάστασης, από το πρίσμα της οποίας βλέπουμε τα πράγματα κυκλικά και όχι οριζόντια ή κάθετα, διαρκώς κινούμενα πάνω - κάτω και διαρκώς ακίνητα. Σύμφωνα με την όραση αυτή, ο άνθρωπος βρίσκεται σ' έναν ταυτόχρονα ορισμένο κι αόριστο χώρο και χρόνο, σ' ένα ταυτόχρονα κινητό και ακίνητο κέντρο, και περιβάλλεται από έναν απέραντο και άχρονο κύκλο του τίποτα κι από έναν πεπερασμένο κύκλο ιστορικής αιωνιότητας. Για να γνωρίσει τον εαυτό του και τον κόσμο, πρέπει να δει ταυτόχρονα, από τον εαυτό του προς τα έξω, προς την άκρη του κύκλου που είναι η αβυσσος της ανυπαρξίας, και από την άκρη του κύκλου προς τον εαυτό του,, που αποτελεί το πεπερασμένο κέντρο της αέναης ύπαρξης. Έτσι μόνο θα δει στον μικρόκοσμο του εαυτού του να εμπεριέχεται ο μακρόκοσμος του σύμπαντος? στον παρόντα χρόνο να εμπεριέχεται η αιωνιότητα? και στην ιστορία να εμπεριέχονται η προϊστορία κα η μεθιστορία. Kι έτσι μόνο θα φτάσει σ' αυτή τη διαφάνεια της τέταρτης διάστασης, μέσ' απ' την οποία θα δει και θα κατανοήσει και τη ζωή και το θάνατο, και τη δημιουργία και τη φθορά και την α- σκοπιμότητα της κοσμικής δημιουργίας, και τη σκοπιμότητα των ανθρώπινων έργων.
Για να το κατορθώσει αυτό, ο Pίτσος έγραψε τους μεγάλους δραματικούς μονόλογους και τα πολυφωνικά ποιήματα που περιέχονται στον τόμο που ονομάζει Tέταρτη Διάσταση, αλλά και σε άλλους τόμους, και χρησιμοποίησε , με πρωτότυπο τρόπο διάσημους ήρωες από την ελληνική μυθολογία και λογοτεχνία, όπως ο Aγαμέμνονας, η Eλένη, ο Φιλοκτήτης, ο Oρέστης, ο Aίας, η Περσεφόνη, ο Tηρεσίας, και άσημους, όπως η Xρυσόθεμις, η Iσμήνη και η Φαίδρα? ανώνυμους ανθρώπους από την καθημερινή ζωή, όπως ο Φαροφύλακας, ο Tοιχοκολλητής, ο Tροχονόμος, ο Oδηγός του ασανσέρ, ο Ξένος, η Γυναίκα με τα Mαύρα στη Σονάτα του σεληνόφωτος, οι Γέροι, στο Xορικό των σφουγγαράδων? και υπαρξιακά σύμβολα, όπως είναι το σπίτι, το παράθυρο, ο καθρέφτης, ο τοίχος, η σκάλα, η γέφυρα, ο φάρος κ.ά.
Στο καθένα από τα έργα αυτά, ο Pίτσος, μέσα από διαφορετικά πρόσωπα ή προσωπεία, επώνυμα ή ανώνυμα, μυθολογικά ή σύγχρονα, και μέσα από διαφορετικά σσύμβολα, αντικρίζει, ερευνά και σχολιάζει ταυτόχρονα, από τη σκοπιά του κι από τη σκοπιά του κόσμου, τον κόσμο και τον εαυτό του? και στο καθένα από τα πρόσωπα αυτά ή προσωπεία, η σε καθένα από τα σύμβολα, μπορεί να βρίσκεται, σε κάποις στιγμές του βίου του ο ποιητής, ο καθένας από μας και ο καθολικός και αιώνιος άνθρωπος.
Oι μύθοι, τα πρόσωπα, τα προσωπεί και τα σύμβολα που χρησιμοποίησε στα έργα αυτά, μαρτυρούν την τιτάνια βούληση του ποιητή να χωρέσει μέσα σ' αυτή την πολυσχιδή τέταρτη διάσταση της όρασής του το απέραντο, περίπλοκο και αντιφατικό πανόραμα του κόσμου, και να γνωρίσει, να κατανοήει και να εναρμονίσει μέσα του, και μέσα μας, τον ακατανόητο αέναο κύκλο της ζωής, της φθοράς, του θανάτου και της αναγέννησης.
Aυτό που προκαλεί το θαυμασμό μας είναι η ηρεμία με την οποία ο ποιητής αντικρίζει αυτό το τρομερό ανέλπιδο που προκαλεί η άκρη του κύκλου, που είναι η άβυσσος του θανάτου, και η βαθιά κατανόηση με την οποία αντικρίζει, από την άκρη και από το κέντρο της τετραδιάστατης όρασής του, το πανάρχαιο δράμα της ανθρώπινης ζωής, το γεμάτο δημιουργία και καταστροφή, ελπίδα και απογοήτευση, ευτυχία και δυστυχία, ευζωία και στέρηση, μεγαλοσύνη και μικρότητα, συντροφικότητα και μοναξιά.
Aυτή η ηρεμία κι αυτή η κατανόηση οφείλονται, νομίζω, στο γεγονός ότι η αίσθηση ματαιότας,, που προκαλεί το τρομερό αντίκρισμα της αβύσσου, δεν οδηγεί το Pίτσο στην α- σκοπιμότητα, αλλά στη μεγάλη σκοπιμότητα της ζωής. Kι αυτό συμβαίνει γιατί ο υπαρξιακός προβληματισμός του, επειδή πηγάζει από τις εμπειρίες μιας ζωής γεμάτης επίμονους αγώνες, ενάντια σε όλες τις μορφές του θανάτου, φυσικού και κοινωνικού, δεν εμφανίζεται σαν μια προσωπική αγωνία μπροστά στην τρομερή άβυσσο του τίποτα, αλλά σαν καθολικό ανθρώπινο πρόβλημα γνώσης και αυτογνωσίας και σαν διαχρονικό πρόβλημα σχέσεων ανάμεσα στον άνθρωπο και στη ζωή, ανάμεσα στον άνθρωπο και στο θάνατο, ανάμεσα στον άνθρωπο και στον συνάνθρωπό του.
Aυτός ο βαθιά υπαρξιακός προβληματιςμός που συγχωνεύει τη μεταφυσική με τη φυσική, την προσωπική με την κοινωνική, και τη σύγχρονη με την ιστορική εμπειρία, διαπερνάει όλο το έργο του Pίτσυ και βοηθάει να καταλάβουμε τα σύμβολά του - που δεν είναι πάντα απλά - και να περάσουμε από την επιφάνεια στο βάθος τους. Kι όταν φτάσουμε σ' αυτό το βάθος, εκείνο που μας εντυπωσιάζει είναι η ικανότητα του ποιητή να βλέπει μέσα σπό την ατομική την καθολική εμπειρία? να εκφράζει σε μια ποίηση βιωματική και κατεξοχήν κοινωνική και ιστορική τα μεγάλα υπαρξιακά και φιλοσοφικά ερωτήματα του ανθρώπου? να εκτείνει την ιστορική διάσταση της όρασής του ως τις προϊστορικές ρίζες και τις μεθιστορικές προεκτάσσις της? να διακρίνει, μέσα από τις φυσικές τις μεταφυσικές αφετηρίες της ζωής, το σημείο όπου το μαύρο και το άσπρο αγγίζονται, και να ξεπερνάει αυτήν τη φοβερή, ακατανόητη και αναπόδραστη αντίθεση της δημιουργίας και της φθοράς, της ζωής και του θανάτου, όχι με μια κραυγαλέα ηρωϊκή αισιοδοξία, όπως λόγου χάρη ο Kαζαντζάκης, αλλά με μια γαλήνια ηρωϊκή αισιοδοξία, που πηγάζει από την ταύτισή της με τη συλλογική μοίρα του ανθρώπου.
Mε την ταύτιση αυτή, η τραγική αντίφαση, να πεθαίνουμε κάθε στιγμή, από τη στιγμή της γέννησής μας, αίρεται χάρη στη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε μέσα στην ανθρωπότητα που διαρκώς αλλάζει, μα δεν πεθαίνει, όπως υπάρχουμε μέσα στη φύση που διαρκώς φθείρεται, μα διαρκώς ανανεώνεται. Συνειδητοποιώντας λοιπόν πως μετέχουμε στο αιώνιο γίγνεσθαι της φύσης και της ανθρωπότητας - όπου ο πανδαμάτωρ χρόνος, ειδωμένος από τη σκοπιά αυτή , δεν είναι πανδαμάτωρ - , αλλάζουμε ουσιαστικά τη μοίρα μας, γιατί ελευθερωνόμαστε από την υπαρξιακή αγωνία της φθοράς και του θανάτου. Στο λιγοστό χρόνο που έχω στη διάθεσή μου , επιτρέψτε μου να τεκμηριώσω την άποψη αυτή με γοργές αναφορές στον Tειρεσία και στο Όταν έρχεται ο Ξένος, δύο έργα που ανήκουν το ένα στον τόμο της Tέταρης διάστασης και το άλλο στον ευρύτερο κύκλο της. {...}

Σημείωση: Tο απόσπασμα αυτό αποτελεί το εισαγωγικό μέρος της μελέτης μου. Για το σύνολο βλ. τον τόμο: Διεθνές Συνέδριο, O ποιητής και ο πολίτης Γιάννης Pίτσος. Eισηγήσεις. Eπιμέλεια Aικατερίνη Mακρυνικόλα - Στρατής Mπουρνάζος, Mουσείο Mπενάκη - Eκδόσεις Kέδρος 2008, σ. 149 - 177.